Από τον Οκτώβριο του 2017 η Κοινωνική Υπηρεσία της ΑΡΣΙΣ στο Κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων της Νέας Καβάλας προσφέρει ολοκληρωμένες υπηρεσίες διαχείρισης περιστατικών Σεξουαλικής και Έμφυλης Βίας (SGBV) σε θύματα τέτοιων περιστατικών οι οποίοι/ες έχουν αιτηθεί άσυλο στην Ελλάδα ή έχουν αναγνωριστεί ήδη ως πρόσφυγες.
Η Σεξουαλική και Έμφυλη Βία αναφέρεται σε οποιαδήποτε επιβλαβή πράξη ενάντια στη θέληση ενός ατόμου και βασίζεται σε κοινωνικά προσδιορισμένες διαφορές όπως το κοινωνικό φύλο, περιλαμβάνοντας γυναίκες, άντρες και άτομα με ετερόκλιτες ταυτότητες φύλου. Μορφές σεξουαλικής και έμφυλης βίας αποτελούν ο βιασμός, η σεξουαλική και σωματική κακοποίηση, ο εξαναγκαστικός γάμος, η άρνηση πόρων, ευκαιριών ή υπηρεσιών, η ψυχολογική κακοποίηση, το σεξ ως μέσο επιβίωσης και η εμπορία ανθρώπων (trafficking). Από τις 1/9/2017 οι δράσεις μας χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα ESTIA (στήριξη έκτακτης ανάγκης για την ένταξη και τη στέγαση) που υλοποιείται από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ με χρηματοδότηση της Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECHO).
Αναλυτικά, οι παρεμβάσεις της Κοινωνικής μας Υπηρεσίας για το ζήτημα της Έμφυλης και Σεξουαλικής Βίας στοχεύουν σε δύο επίπεδα, αφενός στην πρόληψη περιστατικών βίας μέσω της ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης της κοινότητας και, αφετέρου, στη διερεύνηση της πιθανότητας ύπαρξης τέτοιων περιστατικών ανάμεσα στον πληθυσμό που διαμένει στη δομή, και στη συνέχεια στην ολοκληρωμένη και πολυεπίπεδη υποστήριξή τους.
Συγκεκριμένα, η διαχείριση περιστατικών βίας περιλαμβάνει την ψυχοκοινωνική στήριξη του θύματος και την παραπομπή σε ιατρικές, νοσοκομειακές υπηρεσίες ενώ για τη νομική κάλυψη τέτοιων υποθέσεων συνεργαζόμαστε με το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (GCR). Επιπλέον, πέρα από την ατομική ψυχοκοινωνική στήριξη, πραγματοποιούνται ομάδες ψυχοκοινωνικής ενδυνάμωσης σε γυναίκες- θύματα βίας από χώρες της Αφρικής.
Μιλώντας με πραγματικά στοιχεία, το διάστημα των τελευταίων 7 μηνών (Οκτώβριος 2017- Μάιος 2018), παραπέμθηκαν από άλλες οργανώσεις ή εντοπίστηκαν από την ίδια την υπηρεσία μας 22 ωφελούμενοι (7 άνδρες και 15 γυναίκες, είχαν ιστορικό σεξουαλικής και έμφυλης βίας, ενώ 4 ήταν παράλληλα και θύματα trafficking κατά την διάρκεια του ταξιδιού τους στην Ελλάδα). Τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και βιασμού αποτελούν κυρίως γυναίκες από χώρες της Αφρικής όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Καμερούν, Αιθιοπία, Νήσοι Κομόρες. Τα άτομα αυτά έχουν, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, δεχθεί έμφυλη ή σεξουαλική βία είτε στη χώρα καταγωγής τους, είτε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους προς τη χώρα μας. Οι περισσότεροι άνδρες έχουν υποστεί σεξουαλική βία κυρίως λόγω τoυ διαφορετικoύ σεξουαλικού προσανατολισμού τους.
Παράλληλα με τα περιστατικά σεξουαλικής βίας, το τελευταίο διάστημα, το κέντρο Φιλοξενίας Προσφύγων της Νέας Καβάλας υποδέχεται μεγάλο αριθμό μόνων ανδρών που είναι θύματα βασανιστηρίων από αραβικές και αφρικανικές χώρες. Το ιστορικό βίας και η εμπειρία των βασανιστηρίων συνοδεύονται τις περισσότερες φορές από καταθλιπτικές διαταραχές και μετατραϋματική αγχώδη διαταραχή, γεγονός που απαιτεί παράλληλα με την ψυχοκοινωνική στήριξη και, ενίοτε, την συνδρομή ψυχιατρικής περίθαλψης με φαρμακευτική αγωγή. Οι συνθήκες διαβίωσης δεν βοηθούν καθόλου στη βελτίωση της κατάστασης τους ενώ παράλληλα δεν υπάρχει και εξειδικευμένο προσωπικό με εκπαίδευση στη διαχείριση θυμάτων βασανιστηρίων στη Βόρεια Ελλάδα που θα μπορούσε να προσφέρει μια ολοκληρωμένη παροχή υπηρεσιών.
Αναφορικά με τις εμπειρίες των γυναικών που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση και βιασμό, παρατηρείται μια «φυσιολογικοποίηση» του βιασμού, καθώς περιγράφουν την ιστορία τους και το πώς έπεσαν θύματα κακοποίησης και εκμετάλλευσης από τους διακινητές ως μια εμπειρία που έχει συμβεί και σε άλλους άρα, αποτελεί μια κανονικότητα εξαιτίας του φύλου τους. Αντίθετα, για τους άνδρες θύματα σεξουαλικής κακοποίησης είναι πολύ πιο δύσκολο να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν το τραύμα τους καθώς έρχεται σε αντίφαση με την «αρσενική» τους ταυτότητα σύμφωνα με τις κοινωνικές επιταγές και τα στερεότυπα.
Για όλες τις περιπτώσεις, είτε πρόκειται για θύματα βιασμού και κακοποίησης είτε για τα θύματα βασανιστηρίου, βασικό χαρακτηριστικό είναι το σωματικό και το ψυχικό τραύμα. Οι εφιάλτες, οι διαταραχές στην όρεξη, η αίσθηση παραίτησης και ανημποριάς παράλληλα με τα εμφανή σημάδια στο σώμα και οι οργανικές ασθένειες που τους συνοδεύουν μετά το τραυματικό γεγονός, είναι παρόντα σε όλους ανεξαιρέτως. Η ψυχολογική κατάσταση τους σε συνδυασμό με τη στασιμότητα στις νομικές τους υποθέσεις, οι δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης στα container και η δύσκολη πρόσβαση σε δραστηριότητες και υπηρεσίες λόγω της απομακρυσμένης τοποθεσίας του καταυλισμού, εντείνουν ακόμη πιο πολύ την αίσθηση ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για να επανακτήσουν τον έλεγχο πάνω στη ζωή τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναβιώνουν καθημερινά την βίαιη εμπειρία τους, καθηλώνοντας τους σε μια κατάσταση απελπισίας.
Συμπερασματικά, παρόλο που δεν μπορούμε να μιλάμε για μια θεραπευτική προσέγγιση σε άτομα που έχουν κακοποιηθεί, εξαιτίας των αντίξοων συνθηκών διαβίωσης και της συνεχούς μετακίνησης του πληθυσμού προς τις μεγάλες πόλεις σε διαμερίσματα, μπορούμε να μιλάμε για μια ευρύτερη παροχή ψυχοκοινωνικής στήριξης. Με την έννοια «ψυχοκοινωνική στήριξη» εκτός από τις ατομικές και ομαδικές συναντήσεις με τους ωφελούμενους, αναφερόμαστε και στην προσπάθεια βελτίωσης ή και επίλυσης καθημερινών προβλημάτων σε συνεργασία με τις άλλες οργανώσεις του κέντρου φιλοξενίας που παρέχουν ιατρικές, νομικές και υλικοτεχνικές υπηρεσίες, ενώ παράλληλα, ενθαρρυντικά λειτουργεί και η δημιουργία και διατήρηση μιας σχέσης εμπιστοσύνης με τα μέλη της κοινότητας, συνοδεύοντας τους/τις εξυπηρετούμενους/ες στην επανανοηματοδότηση των βιωμάτων τους.
Ο τρόπος που η υπηρεσία προστασίας θυμάτων σεξουαλικής και έμφυλης βίας αντιμετωπίζει και διαχειρίζεται τα περιστατικά βίας στο κέντρο φιλοξενίας προσφύγων της Νέας Καβάλας βασίζεται στην παραπάνω λογική. Συγκεκριμένα, επειδή οι περισσότεροι ωφελούμενοι αντιμετωπίζουν πολλά σωματικά αλλά και ψυχιατρικά προβλήματα, πραγματοποιούμε, σε συνεργασία με την ιατρική οργάνωση του καταυλισμού, τις παραπομπές για τον ψυχίατρο και διευκολύνουμε τη διαδικασία για τα ραντεβού με τις άλλες ειδικότητες στα δημόσια νοσοκομεία και τις πολυκλινικές εθελοντών. Τα μαθήματα yoga και η ομάδα των γυναικών αποτελούν έναν ακόμη τρόπο για να επεξεργαστούν τα βιώματα τους, να αποκτήσουν αισιοδοξία και ελπίδα για το μέλλον και να ζήσουν όσο πιο «φυσιολογικά» γίνεται το παρόν.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η αποκάλυψη ενός περιστατικού κακοποίησης, είναι μια δύσκολη, αργή και επίπονη διαδικασία. Για να μπορέσουν να μιλήσουν ανοιχτά για την ιστορία τους και να μοιραστούν τη βία που έχουν υποστεί , χρειάζεται χρόνος και μια σταδιακή προσέγγιση των ανθρώπων τόσο άμεσα όσο και έμμεσα (μέσα από δημιουργικές δραστηριότητες, επισκέψεις στην πόλη κ.α), ώστε να μπορούν να μας εμπιστευτούν, να μοιραστούν μαζί μας και να λάβουν υποστήριξη πάντα με γνώμονα την ψυχοκοινωνική τους ενδυνάμωση και την σταδιακή ένταξή τους στην ελληνική πραγματικότητα.
Για περισσότερες πληροφορίες: Νεφέλη- Μυρτώ Πανδίρη, Project manager του προγράμματος ESTIA (πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης για την ένταξη και τη στέγαση) στη Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα. Τηλέφωνο: 2310 526150
Κατεβάστε το δελτίο τύπου εδώ.
