Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΟΗΕ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΕΞΕΤΑΣΕ ΤΙΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΝΕΙ ΤΑ ΑΚΟΛΟΥΘΑ
Το πρωτότυπο κείμενο στα αγγλικά: https://digitallibrary.un.org/record/3978634
Σύμφωνα με το άρθρο 44 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΔΣΔΠ-Ν.2101/1992)
“1. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να υποβάλλουν στην Επιτροπή, μέσω του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών, εκθέσεις σχετικά με τα μέτρα που έχουν υιοθετήσει για την ενεργοποίηση των δικαιωμάτων που αναγνωρίζονται στην παρούσα Σύμβαση, καθώς και σχετικά με την πρόοδο που σημειώθηκε ως προς την απόλαυση αυτών των δικαιωμάτων:
α) Εντός των δύο πρώτων ετών από την έναρξη ισχύος της παρούσας Σύμβασης για κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος.
β) Κατόπιν, κάθε πέντε χρόνια.
2. Οι εκθέσεις που συντάσσονται σε εφαρμογή του παρόντος άρθρου, πρέπει να επισημαίνουν τους παράγοντες και τις δυσκολίες, εάν υπάρχουν, που εμποδίζουν τα Συμβαλλόμενα κράτη να τηρήσουν πλήρως τις υποχρεώσεις που προβλέπονται στην παρούσα Σύμβαση, πρέπει επίσης να περιέχουν επαρκείς πληροφορίες, για να δώσουν στην Επιτροπή μια ακριβή εικόνα της εφαρμογής της Σύμβασης στην εν λόγω χώρα.
3. Τα Συμβαλλόμενα Κράτη τα οποία έχουν υποβάλει στην Επιτροπή μια αρχική πλήρη έκθεση, δεν χρειάζεται να επαναλάβουν στις επόμενες εκθέσεις που υποβάλλουν, σύμφωνα με το εδάφιο β` της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου, τις βασικές πληροφορίες που έχουν ήδη κοινοποιήσει.
4. Η Επιτροπή μπορεί να ζητά από τα Συμβαλλόμενα Κράτη συμπληρωματικές πληροφορίες, σχετικές με την εφαρμογή της Σύμβασης.
5. Η Επιτροπή υποβάλλει κάθε δύο χρόνια στη Γενική Συνέλευση, μέσω του Κοινωνικού και Οικονομικού Συμβουλίου, εκθέσεις για τις δραστηριότητές της.
6. Τα Συμβαλλόμενα κράτη καθιστούν ευρέως προσιτές τις εκθέσεις τους στο κοινό της χώρας τους.”
Στα πλαίσια των υποχρεώσεων της Ελλάδας με βάση το ανωτέρω άρθρο της Σύμβασης υποβλήθηκαν οι αναφορές, τις οποίες εξέτασε η αρμόδια προς τούτο Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού (αναφορικά με τον θεσμικό ρόλο της Επιτροπής δείτε την ανακοίνωση της ΑΡΣΙΣ σε https://arsis.gr/dilosi-tis-epitropis-oie-ta-dik/). Η Επιτροπή υιοθέτησε τις κατωτέρω Καταληκτικές Παρατηρήσεις κατά τη 19η συνεδρίαση αυτής, που έλαβε χώρα μεταξύ 3 Μαίου και 3 Ιουνίου 2022. Ένα απόσπασμα από τις Παρατηρήσεις αυτές που απευθύνονται προς την Ελλάδα μεταφράζουμε από την αγγλική στην ελληνική γλώσσα και δημοσιεύουμε στην ιστοσελίδα της “ΑΡΣΙΣ-Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων” www.arsis.gr.
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΟΗΕ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
ΚΑΤΑΛΗΚΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΕΝΗΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ ΕΩΣ ΕΚΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΠΟΥ ΥΠΕΒΑΛΕ Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ
9 ΙΟΥΝΙΟΥ 2022
Α. Εισαγωγή
1. Η Επιτροπή, κατά τις συνεδριάσεις της με αριθμούς 2584 και 2585, εξέτασε τις συνδυασμένες τέταρτη έως έκτη περιοδικές εκθέσεις που υπέβαλε η Ελλάδα και υιοθέτησε τις παρούσες Καταληκτικές Παρατηρήσεις κατά τη συνεδρίαση της με αριθμό 2630, που έλαβε χώρα στις 3 Ιουνίου 2022.
2. Η Επιτροπή χαιρετίζει την υποβολή των συνδυασμένων τέταρτης έως έκτης περιοδικών εκθέσεων του κράτους μέλους και των εγγράφων απαντήσεων επί των ζητημάτων που θέσαμε. Αυτά επέτρεψαν μία καλύτερη κατανόηση της κατάστασης των δικαιωμάτων των παιδιών στο κράτος μέλος. Η Επιτροπή εκφράζει την ευαρέσκεια της για τον διάλογο που έλαβε χώρα διαδικτυακά με την πολυτομεακή αντιπροσωπεία του κράτους μέλους.
Θ. Μέτρα ειδικής προστασίας (άρθρα 22, 30, 32-33, 35-36, 37β)-δ) και 38-40 της Σύμβασης)
Παιδιά αιτούντες άσυλο, παιδιά-πρόσφυγες και παιδιά-μετανάστες
39. Η Επιτροπή επισημαίνει το νομοσχέδιο για την θέσπιση ενός ενιαίου συστήματος επιτροπείας για ασυνόδευτα παιδιά αλλοδαπής υπηκοότητας, την έναρξη λειτουργίας το 2021 μίας αποκλειστικής τηλεφωνικής γραμμής βοήθειας και την μετεγκατάσταση περισσοτέρων από 1.000 ασυνόδευτα παιδιά αλλοδαπής υπηκοότητας σε κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σημειώνει επίσης την ίδρυση της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανήλικων υπό το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, την υιοθέτηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Προστασία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων 2021-2025 και τη λειτουργία του Εθνικού Μηχανισμού Προστασίας Ασυνόδευτων Παιδιών που ζουν σε Επισφαλείς Συνθήκες. Σημειώνοντας τις πολυάριθμες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών-αιτούντων άσυλο, των παιδιών-προσφύγων και των παιδιών-μεταναστών στην Ελλάδα και επίσης επισημαίνοντας ότι το κράτος μέλος φιλοξενεί έναν μεγάλο αριθμό ασυνόδευτων αλλοδαπών ανηλίκων και παιδιών από την Ουκρανία, η Επιτροπή ανησυχεί σοβαρά για τα ακόλουθα:
α) Τις αναφορές περί εξαναγκασμένων επιστροφών (“pushbacks”) οικογενειών και παιδιών αλλοδαπής υπηκοότητας και περί παρενόχλησης υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διασώζουν μετανάστες και τους παρέχουν βοήθεια
β) Την κράτηση παιδιών αλλοδαπής υπηκοότητας για λόγους ταυτοποίησης
γ) Την γενικευμένη και με ακατάλληλα μέσα χρήση της διαδικασίας διεξαγωγής ηλικιακού προσδιορισμού
δ) Την έλλειψη προϋποθέσεων διασφάλισης των δικαιωμάτων των παιδιών στο Ν.4636/2019
ε) Τις καθυστερήσεις στην ενεργοποίηση του συστήματος επιτροπείας για τα ασυνόδευτα παιδιά
στ) Τις επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα υποδοχής στα νησιά του Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένων των υψηλών συγκεντρώσεων δηλητηριώδους μολύβδου στον καταυλισμό Μαυροβουνίου στη Λέσβο, τη στιγμή που απουσιάζει ικανοποιητική και βιώσιμη φιλοξενία και “ασφαλείς ζώνες” παραμένουν σε λειτουργία
ζ) Την έλλειψη πρόσβασης σε τροφή και ιατρική περίθαλψη και τα ανησυχητικά ποσοστά περιστατικών βλάβης της υγείας και της ψυχικής υγείας, στα οποία περιλαμβάνονται αυτοτραυματισμοί και απόπειρες αυτοκτονίας
η) Την “προσφυγική απόκριση δύο ταχυτήτων”, μίας για υπηκόους Ουκρανίας και μίας για όλους τους υπόλοιπους πρόσφυγες.
40. Υπενθυμίζοντας τα κοινά Γενικά Σχόλια υπ’αριθ. 3 και 4 που εξεδόθησαν το 2017 από την Επιτροπή για την Προστασία των Δικαιωμάτων των Εργαζομένων Μεταναστών και των Μελών των Οικογενειών τους και υπ’αριθ. 22 και 23 που εξεδόθησαν το 2017 από την Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού, καθώς και το Γενικό Σχόλιο υπ’αριθ. 6 της Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Παιδιού που εξεδόθη το 2005 αναφορικά με τη μεταχείριση των ασυνόδευτων και χωρισμένων από τις οικογένειες τους ανηλίκων που ζουν εκτός της χώρας καταγωγής τους, η Επιτροπή προτρέπει μετ’επιτάσεως το κράτος μέλος:
α) Να σταματήσει την πρακτική των εξαναγκασμένων επιστροφών (“pushbacks”) οικογενειών και παιδιών αλλοδαπής υπηκοότητας και να διασφαλίσει ότι ταυτοποιούνται , καταγράφονται και προστατεύονται από την απέλαση σε εξατομικευμένη βάση και μέσω αποτελεσματικής πρόσβασης στις διαδικασίες ασύλου και στη δωρεάν νομική και ανθρωπιστική υποστήριξη, συμφώνως προς τα άρθρα 6, 22 και 37 της Σύμβασης. Να υιοθετήσει δεσμευτικούς κώδικες συμπεριφοράς για τους υπαλλήλους που εργάζονται στα σύνορα και να εγκαθιδρύσει έναν ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης συνόρων. Να διεξαγάγει εις βάθος έρευνες αναφορικά με αναφερθείσες υποθέσεις εξαναγκασμένων επιστροφών (“pushbacks”), συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αναφέρονται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Καταπολέμησης της Απάτης, και να διώξει ποινικά τους υπεύθυνους, ώστε οι τελευταίοι να λογοδοτήσουν. Να παράσχει υποστήριξη, αποζημίωση και προστασία στα παιδιά-θύματα. Και να παύσει όλα τα μέτρα παρενόχλησης υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που διασώζουν μετανάστες και τους παρέχουν βοήθεια.
β) Να απαγορεύσει ολοσχερώς την τοποθέτηση παιδιών υπό κράτηση για λόγους που σχετίζονται με τη νομιμότητα της παραμονής τους στη χώρα, να διασφαλίσει ότι πλέον δεν εφαρμόζεται προστατευτική φύλαξη και να προτεραιοποιήσει την άμεση μεταφορά παιδιών-αιτούντων άσυλο και των οικογενειών τους εκτός κέντρων κράτησης, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα διαδικασίες ταυτοποίησης που να διεξάγονται σε σύντομο χρονικό διάστημα.
γ) Να διασφαλίσει ότι η διαδικασία διεξαγωγής ηλικιακού προσδιορισμού συντελείται με διεπιστημονικό τρόπο, τεκμηριωμένο επιστημονικά, με σεβασμό στα δικαιώματα των παιδιών, εναρμονισμένο σε όλη την επικράτεια , ότι χρησιμοποιείται μόνο σε περιπτώσεις σοβαρής αμφιβολίας αναφορικά με την δηλούμενη ηλικία και ότι λαμβάνει υπόψιν τα διαθέσιμα έγγραφα και άλλα αποδεικτικά μέσα. Περαιτέρω, να διασφαλίσει την πρόσβαση σε αποτελεσματικούς μηχανισμούς έφεσης κατά της απόφασης προσδιορισμού της ηλικίας.
δ) Να τροποποιήσει το Ν.4636/2019 ώστε να διασφαλίσει ότι θα ληφθούν υπόψιν στις διαδικασίες ασύλου ειδικές πρόνοιες και κατάλληλες ασφαλιστικές δικλείδες για παιδιά, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων και χωρισμένων από την οικογένεια τους παιδιών, και ότι τέτοιου είδους παιδιά θα εξαιρούνται από τις ταχύρρυθμες διαδικασίες στα σύνορα, καθώς και να επεκτείνει τον ορισμό της έννοιας “μέλη της οικογένειας” εις τρόπον ώστε να περιλαμβάνει και οικογένειες που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Περαιτέρω, να διευκολύνει την οικογενειακή επανένωση των παιδιών.
ε) Να νομοθετήσει τις αναθεωρημένες περί του συστήματος επιτροπείας και περί της αναδοχής ασυνόδευτων παιδιών διατάξεις και να προχωρήσει στην εφαρμογή της νομοθεσίας, λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψιν τις ειδικές ανάγκες των παιδιών
στ) Να διασφαλίσει την έγκαιρη πρόσβαση σε δωρεάν νομική βοήθεια και κατάλληλη υποστήριξη για όλα τα παιδιά αλλοδαπής υπηκοότητας, σε όλα τα στάδια της διαδικασίας και να διασφαλίσει την εκπαίδευση και την καταλληλότητα των δικηγόρων σε όλη την επικράτεια, ιδιαιτέρως για τα παιδιά που ζουν σε καταυλισμούς και κέντρα υποδοχής
ζ) Να διασφαλίσει ότι τα παιδιά αλλοδαπής υπηκοότητας έχουν πρόσβαση σε μηχανισμούς απονομής δικαιοσύνης κατάλληλους για την ηλικία τους και φιλικούς προς τα παιδιά, καθώς και σε ένδικα βοηθήματα κατά όλων των αποφάσεων που τα αφορούν και σχετίζονται με την ιδιότητα τους ως αλλοδαπών
η) Να παράσχει σε όλα τα παιδιά-πρόσφυγες, στα παιδιά-αιτούντες άσυλο και στα ασυνόδευτα παιδιά βιώσιμη, ποιοτική και εκτός της κράτησης φιλοξενία και ξενώνες όπου η παραμονή δεν θα έχει χαρακτήρα κράτησης, μεταξύ άλλων αυξάνοντας και ποσοτικά και ποιοτικά τη δυνατότητα φιλοξενίας, εφαρμόζοντας την πρωτοβουλία της ΕΕ για την μετεγκατάσταση, κλείνοντας άμεσα τις “ασφαλείς ζώνες” και αναπτύσσοντας μία βάση δεδομένων περί προστασίας των παιδιών-αιτούντων
θ) Αναφορικά με τις συγκεντρώσεις δηλητηριώδους μολύβδου στο έδαφος και στον αέρα του καταυλισμού Μαυροβουνίου στη Λέσβο, να διεξαγάγει εξετάσεις αίματος, να παράσχει θεραπευτική αγωγή και να μετεγκαταστήσει τα παιδιά σε ασφαλείς περιοχές
ι) Να διασφαλίσει την πρόσβαση στις αναγκαίες υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένου του φαγητού και της πρόσβασης σε χώρους προσωπικής υγιεινής
ια) Να αντιμετωπίσει τα εμπόδια που παρακωλύουν την πρόσβαση στην εκπαίδευση, μεταξύ άλλων διασφαλίζοντας τη μεταφορά των παιδιών στο σχολείο, την πρόσβαση τους στον εμβολιασμό, τις ιατρικές εξετάσεις και την παροχή των σχετικών πιστοποιητικών, την πρόσβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, αναθεωρώντας τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών, παρέχοντας μαθήματα ενισχυτικής διδασκαλίας και ελληνικής γλώσσας, διασφαλίζοντας την ύπαρξη ενός επαρκούς αριθμού καθηγητών, ενισχύοντας τις διαπολιτισμικές τους δεξιότητες και αυξάνοντας την παρουσία των “συντονιστών εκπαίδευσης προσφύγων” στα σχολεία
ιβ) Να παράσχει κάθε δυνατή διευκόλυνση, υπηρεσία και προστασία σε όλους τους πρόσφυγες σε ισότιμη βάση με αυτήν που προσφέρεται στους πρόσφυγες από την Ουκρανία.
Παιδιά που ζουν στο δρόμο
41. Επισημαίνοντας με ανησυχία την έλλειψη παροχής πληροφοριών, η Επιτροπή θυμίζει εκ νέου το Γενικό Σχόλιο της υπ’αριθμόν 21 του 2017 και τις προηγούμενες συστάσεις της που περιέχονται στο έγγραφο Καταληκτικών Παρατηρήσεων προς την Ελλάδα του 2012 υπ’αριθμόν CRC/C/GRC/CO/2-3, παράγραφος 67, και καλεί το κράτος μέλος να αναπτύξει μία συμπεριληπτική προσέγγιση του ζητήματος των παιδιών που ζουν σε συνθήκες δρόμου, που να περιλαμβάνει την εκτίμηση του αριθμού τους, τις συγκεκριμένες καταστάσεις και τις θεμελιώδεις αιτίες, να ιδρύει ένα μηχανισμό παρακολούθησης και να υιοθετεί μία στρατηγική και προγράμματα πρόληψης και προστασίας των παιδιών. Περαιτέρω, να διερευνήσει με τον προσήκοντα τρόπο την υπόθεση της Αγίας Βαρβάρας.
Πώληση, εμπορία και απαγωγή παιδιών
42. Η Επιτροπή, ενώ χαιρετίζει την ποινικοποίηση των εξαναγκασμένων γάμων και την ίδρυση του Εθνικού Μηχανισμού Αναφοράς (ΕΜΑ) το 2019, ανησυχεί για το γεγονός ότι πολλά από τα θύματα εμπορίας που αναφέρθηκαν κατά την περίοδο που κάλυπταν οι αναφορές της Ελλάδας ήταν παιδιά, ιδίως παιδιά σε μεταναστευτική κίνηση και παιδιά του δρόμου, που ήταν αντικείμενα σεξουαλικής ή εργασιακής εκμετάλλευσης και/ή εμπλέκονταν σε εξαναγκασμένη επαιτεία. Λαμβάνοντας υπόψιν τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (στόχος 8.7), η Επιτροπή συστήνει στο κράτος μέλος:
α) Να ενισχύσει την εφαρμογή των διαδικασιών αναγνώρισης θύματος εμπορίας, μεταξύ άλλων και στα μεθοριακά σημεία διέλευσης, και να διασφαλίσει ότι αυτές είναι αποσυνδεδεμένες από τη συνεργασία ή μη του θύματος με τις αστυνομικές και δικαστικές αρχές
β) Να κάνει τις αρχές που εφαρμόζουν τη νομοθεσία ικανές να αναγνωρίζουν θύματα εμπορίας, ιδίως μεταξύ των παιδιών σε μεταναστευτική κίνηση και παιδιών του δρόμου, παιδιών Ρομά και άλλων παιδιών σε ευάλωτες καταστάσεις και να τα παραπέμπουν σε υποστήριξη και προστασία
γ) Να ενεργοποιήσει την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών, ιδίως φιλοξενίας, υπηρεσιών υγείας, συμπεριλαμβανομένων τεστ για τον ιό COVID-19, και κοινωνικής επανένταξης και να διασφαλίσει την αποτελεσματική πρόσβαση σε αποζημίωση για παιδιά-θύματα. Περαιτέρω να υποστηρίξει τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) που παράσχουν βοήθεια σε θύματα
δ) Να διερευνήσει με αποτελεσματικό τρόπο και να προσαγάγει ενώπιον της δικαιοσύνης υποθέσεις εμπορίας παιδιών και να διασφαλίσει ότι θα υπάρξουν τα κατάλληλα αποδεικτικά μέσα για την καταδίκη των δραστών, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων που υπάρχει ανάμιξη κρατικών αξιωματούχων
ε) Να διασφαλίσει την πραγματική εφαρμογή των διατάξεων περί προστασίας των θυμάτων και των μαρτύρων και ότι οι ποινικές διώξεις έχουν θυματοκεντρικό, φιλικό προς τα παιδιά και ευαίσθητο ως προς την ταυτότητα φύλου χαρακτήρα και να παράσχει εκπαίδευση αναφορικά με τα θέματα αυτά προς τους δικαστές, τους εισαγγελείς και το προσωπικό των υπηρεσιών εφαρμογής του νόμου. Επίσης να μειώσει τη χρονική διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών μέχρι και την εισαγωγή των υποθέσεων εμπορίας στο ακροατήριο.
Θέματα διοίκησης της δικαιοσύνης για ανηλίκους
43. Η Επιτροπή χαιρετίζει την αποποινικοποίηση της επαιτείας, την μεταφορά στο εθνικό δίκαιο της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/800 δια του Νόμου 4689/2020 και την εισαγωγή του θεσμού της κατ’οίκον έκτισης της ποινής με ηλεκτρονική επιτήρηση με το Νόμο 4855/2021. Υπενθυμίζοντας το Γενικό Σχόλιο της υπ’αριθμόν 24 του 2019 η Επιτροπή συνιστά μετ’επιτάσεως στο κράτος μέλος να ευθυγραμμίσει το σύστημα δικαιοσύνης για ανηλίκους με τη Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού και τα άλλα συναφή πρότυπα και ιδίως να διασφαλίσει ότι:
α) Οι εξειδικευμένοι δικαστές ανηλίκων και οι λοιποί επαγγελματίες που εργάζονται με ανηλίκους σε σύγκρουση με τον ποινικό νόμο λαμβάνουν κατάλληλη συνεχή εκπαίδευση αναφορικά με τα δικαιώματα των παιδιών
β) Τηρούνται οι δικονομικές εγγυήσεις για όλα τα παιδιά που εισέρχονται στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, ήτοι για όλα τα πρόσωπα κάτω των 18 ετών, και ότι τα παιδιά επωφελούνται από τις προβλέψεις περί παροχής νομικής υποστήριξης, ήδη από το στάδιο της ποινικής προδικασίας και εφεξής
γ) Ο περιορισμός της ελευθερίας του ανηλίκου χρησιμοποιείται ως μέτρο έσχατης λύσης, για το συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα και επανεξετάζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα με σκοπό τη λήξη του
δ) Υιοθετούνται όλα τα αναγκαία νομοθετικά και άλλα μέτρα προς το σκοπό της εφαρμογής των μη στερητικών της ελευθερίας μέτρων, όπως αυτά προβλέπονται στον Ποινικό Κώδικα (Ν.3189/2003)
ε) Τα παιδιά που στερούνται της ελευθερίας τους κρατούνται ξεχωριστά από τους ενήλικες
στ) Οι συνθήκες κράτησης, συμπεριλαμβανομένων των συνθηκών προσωρινής κράτησης και των συνθηκών έκτισης “αναμορφωτικών μέτρων”, ευθυγραμμίζονται με τα διεθνή πρότυπα και αναφορικά με τις παροχές υγείας και εκπαίδευσης, καθώς και ότι όλες οι εγκαταστάσεις όπου πραγματοποιείται κράτηση βρίσκονται υπό συνεχή επίβλεψη
ζ) Συλλέγονται με συστηματικό τρόπο ξεχωριστά στοιχεία αναφορικά με ανηλίκους σε σύγκρουση με τον ποινικό νόμο.
